National Reserve Bank of Tonga

Ko hono toe fakamahino atu ‘e he Pangikē Puleˊ ‘a e fetongi pa’anga muliˊ

‘Oku fakatokanga’i ‘e he Pangikē Puleˊ ‘a e lahi ‘a hono toutou ‘ohake ‘o e ngaahi fehu’i tatau pē fekau’aki mo e Lao ki hono Pule’i ‘o e Fetongi Pa’anga Muli 2018, ‘o fakatupunga ai ha ngaahi ta’efiemālie ki he Lao ni makatu’unga mei he ‘ikai ke mahino’i lelei mo e ‘ikai ke faka’uhinga’i tonu ‘a e Lao ko ‘eniˊ. Ko ia ‘oku faka’amu ‘a e Pangikē Puleˊ ke toe fakamahino atu ki he kakai ‘o e fonua´, ‘oku ‘ikai ke ‘i ai ha fakamatala fo’ou na’e toe tānaki ki he Lao ki hono Pule’i ‘o e Fetongi Pa’anga Muli 2018. Ko e kotoa ‘o e ngaahi fakamatala ne hā ‘i he Lao ki hono Pule’i ‘o e Fetongi Pa’anga Muli 2018 na’e ‘osi ‘i loto pe ia he Lao motu’a´ mo hono ngaahi tu’utu’uni ki hono pule’i ‘o e fakafetongi pa’anga´. Na’e fakataumu’a ‘a hono fo’u ‘o e Lao ki hono Pule’i ‘o e Fetongi Pa’anga Muli 2018, ke toe fakamahino ange ‘a hono founga pule’i ‘o e fetongi pa’anga muli´.

Ko e Lao ko ‘eniˊ ‘oku ne fakamafai’i ‘a e Pangikē Puleˊ ki hono tokanga’i e fakafetongi pa’anga muli´ ‘o tatau pe ki he pa’anga hū mai mo e pa’anga hū atu ‘a e fonua´ ki tu’apule’anga´. ‘Oku ‘ikai taumu’a ‘a e Lao ko eniˊ ke ne uesia pē teˊne maumau’i ‘a e totonu fakakonisitūtone ‘a e kakai ‘o e fonuaˊ ki he’enau ngaahi koloa´ (property) pē ko ‘enau pa’anga Tonga ‘oku ‘i ai ‘enau totonu kiai´. Kā ‘okapau te nau fiema’u ke liliu pe fakafetongi pe talafi pe fakatau ‘enau ngaahi koloa´ pē ko ‘enau pa’anga Tonga´ ke fakafetongi ki he pa’anga muli´ pea ke mea’i ‘e he kakai ‘o e fonuaˊ ko ‘enau fili ia ke tukuange ‘enau totonuˊ pea ‘e ngāue’aki leva e Tu’utu’uni Ngāue ki hono Pule’i ‘o e Fakafetongi Pa’anga´, ‘a ia ‘oku malumalu ia ‘i he Lao ki hono Pule’i ‘o e Fetongi Pa’anga Muliˊ.

Ko e ‘uhiˊ ko e mahu’inga ke fa’u ha fokotu’utu’u ngāue ‘oku mahu’inga mālie ki he fonuaˊ fekau’aki mo hono fakafoki mai ki Tonga ni ha pa’anga fe’unga ‘oku ma’u mei he ngaahi koloa hu atu ki tu’apule’angaˊ, na’e fakahoko ai ‘e he Pangikē Puleˊ ‘a e ngaahi fepōtalanoa’aki ‘i he 2010 mo e ngaahi kautaha lalahi ‘oku nau uta koloa ki tu’apule’anga´ (exporters), ngaahi Potungāue ‘a e Pule’anga´ mo e ngaahi kautaha ‘oku nau felāve’i mo e Lao´ni.

Na’e toe fiema’u pē foki mo e founga ngāue ki hono fakahoko ‘aki ‘a e Lao ni ke fakafaingamālie ki hano toe fakalelei’i ‘i he kaha’u´. ‘I he’ene pehē, na’e tali ai ‘e he Poate ‘o e kau Talēkita ‘o e Pangikē Puleˊ ‘i he 2011 ke fai hano fakalelei’i (amend) ‘o e Lao´, ‘a ia na’e fakahū ai e Fakalelei ki he Lao ko eniˊ, pea na’e fakafou pē ‘i he founga fakalao angamaheni´. Ko e Lao ki hono Pule’i ‘o e Fetongi Pa’anga Muli 2018 ‘oku fakataumu’a ia ki he ngaahi fakafetongi pa’anga na’e fakahoko hili e ‘aho 1 ‘o Nōvema 2018.

‘Oku hoko ‘a hono toutou ‘ohake ‘o e ngaahi fehu’i tatau pe ko eni fekau’aki mo e Lao ni ko e fakalotolahi ki he ngāue ‘oku lolotonga fakahoko ‘e he Pangikē Puleˊ fekau’aki mo e Lao ko eniˊ. Ko ia ai, ‘e fakahoko atu he Pangikē Pule´ ‘a e ngaahi polokalama ki he kakai ‘o e fonua´ fekau’aki mo e Lao´ni pea mo hono fatongia ke tokanga’i e ngaahi fakafetongi pa’anga muli ‘a e fonua´.

Ki ha ngaahi fakamatala fakaikiiki fekau’aki mo e Lao ki hono Pule’i ‘o e Fetongi Pa’anga Muli 2018, kātaki ‘o vakai ki he peesi ‘initaneti ‘a e Pangikē Puleˊ ki he Ngaahi fehu’i kuo toutou ‘ohake fekau’aki mo hono Pule’i ‘o e Fetongi Pa’anga´. Kapau ‘oku toe ‘i ai ha’o fehu’i, kātaki ‘o fetu’utaki kia ‘Ana Soakai Takai ki he ‘imeili ko e This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. pe ko ho’o fetu’utaki telefoni ki he 24-057.

Ngaahi Faka'eke'eke

Va'a 'Ekonomika
Pangike Pule Fakafonua 'o Tonga
NUKU'ALOFA

Telefoni: (676) 24057
Fax: (676) 24201
Meili 'Elekitulonika: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Ngaahi Ma'u'anga Fakamatala

Ongoongo 'i he Lea Faka-Tonga  184 KB - Ma'u atu ha'o tatau 'o e ongoongo ni.

Vakai ki ha ngaahi Ongoongo 'o e 2018.