2021
Tu‘utu‘uni ki he Fokotu‘utu‘u Ngāue Fakapa‘anga
- Details
- Category: Press Release
- Created: 29 January 2021
Na‘e tali ‘e he Poate ‘a e kau Talēkita ‘o e Pangikē Pule Fakafonua ‘o Tonga´ í he ‘enau fuofua fakataha ki he taú´ ‘i he ‘aho 27 ‘o Sanuali 2021, ke kei hoko atu pē ‘a e ngaahi tu‘utu‘uni ngāue fakapa‘anga lolotonga´ ‘a ia ‘oku hā atu ‘i lalo´. ‘Oku fakataumu‘a eni ke ngāue’aki ‘a e hulu ‘i he pa‘anga ngāue ‘a e ngaahi pangikee´, ke nō atu ki he ngaahi sekitoa fakatupu´ pea mo tokoni’i e ‘ekonōmika ‘a e fonua´ mei he ngaahi uesia ‘o e COVID-19.
| a. | Ke hoko atu pē hono ta’etotongi ‘a e tupu (interest) ‘i he ngaahi ‘akauni pa‘anga ngāue ‘a e ngaahi pangikee´ (Exchange Settlement Account) ‘oku fakahū ‘i he Pangikē Pule´ (zero interest rate policy). |
| e. | Ke ‘oua ‘e toe ma‘ulalo hifo ‘i he peseti ‘e 80 ‘a e lahi e ngaahi nō ‘oku tuku atu ‘e he ngaahi pangikee´ ‘o fakahoa ki he lahi ‘o ‘enau ngaahi fakahū pa‘anga´ (loans/deposit ratio). |
| f. | Ke tu’uma’u pē ‘a e lahi ‘o e pa‘anga ‘a e ngaahi pangikē fakakomēsiale´, ‘a ia ‘oku tu‘utu‘uni fakalao ke tauhi ‘i he Pangikē Pule´ (Statutory Reserve Deposit) ‘i he peseti ‘e 10. |
| h. | Ke tauhi pē ‘a e tu‘unga ‘o e hikihiki ‘i he totongi ‘o e ngaahi koloa´ (inflation reference rate) ke ‘oua na’a laka hake í he peseti ‘e 5. |
| i. | Muimui’i ofi ‘a e lahi ‘o e pa’anga ngāue ‘a e ngaahi pangikee´, pea holoki e peseti ‘oku tu’utu’uni fakalao ke tauhi ‘i he Pangikē Pule´ (SRD) ‘oka fiema’u. |
| k. | Vakai’i ‘a e tu’unga ‘oku ‘i ai ‘a e pa’anga tefito ‘a e ngaahi pangikee´ ke fe’unga, pea liliu ‘a e tu’utu’uni lolotonga´ ‘i ha taimi ‘e fiema’u ai. |
| l. | Fakafaingofua’i ‘a e ngaahi tu’utu’uni fekau’aki mo e fetongi pa’anga muli´ ’i ha taimi ‘e fiema’u ai. |
| m. | Hokohoko atu pē ‘a e founga lolotonga ki hono fakatau ‘a e ngaahi pōnite ‘a e Pule’anga´. |
| n. | Tauhi ‘a e fetu’utaki vāofi mo e ngaahi kautaha fakapa’anga´ ke fakapapau’i ‘oku nau ‘i ha tu’unga mateuteu fe’unga. |
| ng. | Hoko atu pē hono faka’ata kitu’a ‘a e ngaahi tu’utu’uni ngāue ‘a e Pangikē Pule´ ‘aki hono fakahā atu ‘i he ngaahi fanongonongo tuku atu ki he kakai ‘o e fonua´. |
| o. | Muimui’i ofi ‘a e ngaahi uesia ‘o e mafola fakamāmani lahi ‘a e COVID-19 ‘i he ngaahi ngāue fakapa’anga´ telia ha ngaahi faka’ilonga ‘o ha tu’ulaveangofua. |
| p. | Fakapapau’i ‘oku hokohoko atu pē ‘a e talangofua ‘a e ngaahi pangikee´ mo e ngaahi kautaha fakapa’anga ‘oku ‘ikai ko ha pangikē ki he ngaahi tu’utu’uni Fakapule’anga fekau’aki mo e COVID-19, pea ‘i he taimi tatau ‘oku kei fakahoko pe ‘a e ngaahi ngāue fakapa’anga´ ki he kakai ‘o e fonua´. |
Í he lipooti ‘a e Kōvana ‘o e Pangikē Pule´, Sione Ngongo Kioa, óku í ai pē á e kake í he ola ó e ngaahi ngāue faka’ekonōmika fakalotofonua´ í he māhina Nōvema 2020, neongo á e kei tāpuni á e kauáfonua´. Í he vakai ki he sekitoa ngoue´, vaotātāa mo e toutai´, naé kií holo á e lahi ó e ngoue naé fakatau atu ki tuápuleánga´ ó tautefito ki he talo´, úfi´ mo e meleni´. Kaekehe, naé lahi ange á e hina naé uta atu´, kā óku kei siísií pē eni í he lahi ó e hina naé uta atu í Nōvema 2019. Óku kei kake pe á e ngaahi ngāue í he sekitoa fakatupu koloa´ áki hono fakakakato á e langa ó ha ngaahi loki ako mei he polōseki langa fakaakeake mei he saikolone Gita mo Haloti´. Naé tupu foki mo e ngaahi nō ne tuku atu ki he sekitoa ko eni´. Naé hā mai pē mo ha ngaahi ola mei he sekitoa ngāue´, tupu mei he ngaahi ngāue felāveí mo hono fakafoki mai hotau kainga mei muli´. Naé hiki hake mo e ngaahi koniteina na’e lēsisita´ ó fakaílonga mai ha kake í he sekitoa fefakatauáki´.
Na’e tupu sií ‘a e tuúnga hikihiki ó e totongi koloa΄ í he māhina Nōvema 2020 áki ‘a e peseti ‘e 0.3, makatuúnga pea mei he hiki hake á e ngaahi totongi koloa fakalotofonua΄ ó tautefito ki he totongi úhila΄, lolo΄ mo e meákai΄. Ka neongo ia, naé kei holo pē ‘a e tuúnga hikihiki ó e totongi koloa fakalūkufua΄ í he taú΄ ki Nōvema 2020 áki á e peseti é 0.8. Ko e holo á e tuúnga hikihiki ó e totongi koloa´ ‘i he taú´, naé tupu ia mei he holo á e ngaahi totongi koloa fakalotofonua΄ ó lahi ange í he hiki á e ngaahi totongi koloa hū mai΄. Ko e holo á e ngaahi totongi fakalotofonua΄ ‘i he taú´, naé tupu ia mei he holo á e totongi úhila΄, totongi kasa΄ mo e ngaahi koloa lolo kehe΄, mo e totongi ó e Kava Tonga΄.
Naé tupu mālohi á e tu‘unga ‘o e pa‘anga talifaki ‘i muli´ (foreign reserves) í he māhina moe taú´ ki Nōvema 2020 áki á e $8.7 miliona moe $100.7 miliona, ki he $590.2 miliona, ó feúnga ia mo e māhina ‘e 9.9 ‘o e ngaahi koloa mo e ngāue hū mai mei muli´. Na’e makatu’unga ‘a e tupu lahi ko eni´ mei he lahi ange á e ngaahi tokoni fakapaánga ki he patiseti á e Puleánga´, paánga ki he ngaahi polōseki langa fakalakalaka´, pehē foki ki he talafi paánga taautaha mai mei muli´.
Óku kei malu pē ‘a e fai fatongia ‘a e ngaahi pangikee´, ‘o poupou ki ai ‘a e mālohi ‘o ‘enau pa‘anga tefito´, pehē ki he‘enau ngaahi tupu´ (profits). Na‘e toe holo pē ‘a e lahi ‘o e ngaahi fakahū pa‘anga´ ne tuku atu´ ‘i hono fakahoa ki he lahi ‘o e ngaahi nō (loans/deposit ratio) í Nōvema 2020, ki he peseti ‘e 70.4 mei he peseti ‘e 73.8 í he māhina kuoósi´ ó kei ma‘ulalo pē ‘i he tuúnga maúlalo taha óku tuútuúnií´ á ia ko e peseti ‘e 80. Óku holo māmālie pē á e tuúnga ko eni neongo óku lahi ange á e paánga ngāue á e ngaahi pangikee´, pehe ki he lahi ó e paánga fakalūkufua á e fonua´. Kaekehe, naé kake hake á e ngaahi nō ne tuku atu í Nōvema 2020 kā í he taimi tatau naé tupu pē mo e e ngaahi fakahū paánga´. Ko e ‘avalisi ‘o e totongi tupu ‘i he nō mo e fakahū pa’anga´ (weighted average interest rate spread) naé lahi ange ‘i he māhina´ ‘aki ‘a e poini peseti ‘e 4.2, kae holo ‘i he ta’u´ ki Nōvema 2020 ‘aki ‘a e poini peseti ‘e 40.4 ki he peseti ‘e 5.66 makatu’unga mei he holo ‘a e totongi tupu ‘i he ngaahi nō (lending rates).
Makatu‘unga pea mei´ he ngaahi fakamatala kuo fakahā atu ‘i ‘olunga´, óku kei fakafuofua pe é he Pangikē Pule é holo á e tuúnga faka’ekonōmika ‘a e fonuaˊ í he kahaú vave maiˊ. Óku kei ámanaki pē é fakafiemālie pē ‘a e tuúnga ó e pa‘anga talifaki ‘i mulí´ ‘o lahi ange ‘i he māhina ‘e 3 ‘o e koloa hū maiˊ, pea kei ma’ulalo pē ‘á e tu’unga ‘o e totongi koloa fakalūkufua´ i he peseti ‘e 5. Ko e ngaahi pangikē ‘oku kei malu pē mo ‘enau ngaahi ngāue΄, pea kei hulu pē mo ‘enau pa’anga ngāue΄. ‘Oku mātu’aki tokanga ‘a e Pangikē Pule´ ki hono muimui‘i ofi ‘a e ola ‘o e ngaahi ngāue faka‘ekonōmika΄ mo fakapa’anga΄, pea mateuteu ke liliu ‘a e ngaahi fokotu‘utu‘u ngāue fakapa‘anga lolotonga´ ‘o ka fiema‘u ke pukepuke ‘aki ‘a e ma’uma’uluta fakalotofonua΄ mo fakatu’apule’anga΄, pea ke tokoni foki ki he tupu faka‘ekonōmika fakalūkufua΄.
Faka'eke'eke
Tafa’aki ‘Ekonōmika
Pangike Pule Fakafonua ‘o Tonga
Fasi mo e Afi
NUKU'ALOFA
Telefoni: (676) 24057
Fax: (676) 24201
Meili 'Elekitolonika: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Ngaahi Naunau
Ongoongo 'i he Lea Faka-Pilitania 118 KB - Ma'u atu ha tatau 'o e ongoongo. |
| Ongoongo 'i he Lea Faka-Tonga 149 KB - Ma'u atu ha tatau 'o e ongoongo. |
| Vakai ki he ngaahi Ongoongo 'o e 2021. |
