2021
Tu‘utu‘uni ki he Fokotu‘utu‘u Ngāue Fakapa‘anga
- Details
- Category: Press Release
- Created: 15 June 2021
Na‘e tali ‘e he Poate ‘a e kau Talēkita ‘o e Pangikē Pule Fakafonua ‘o Tonga´ í he ‘enau fakataha ‘i he ‘aho 10 ó Sune 2021, ke kei hoko atu pē ‘a e ngaahi tu‘utu‘uni ngāue fakapa‘anga lolotonga´ ‘a ia ‘oku hā atu ‘i lalo´. ‘Oku fakataumu‘a eni ke ngāue’aki ‘a e hulu ‘i he pa‘anga ngāue ‘a e ngaahi pangikee´, ke nō atu ki he ngaahi sekitoa fakatupu´ pea mo tokoni’i e ‘ekonōmika ‘a e fonua´ mei he ngaahi uesia ‘o e COVID-19.
| a. | Ke hoko atu pē hono ta’etotongi ‘a e tupu (interest) ‘i he ngaahi ‘akauni pa‘anga ngāue ‘a e ngaahi pangikee´ (Exchange Settlement Account) ‘oku fakahū ‘i he Pangikē Pule´ (zero interest rate policy). |
| e. | Ke ‘oua ‘e toe ma‘ulalo hifo ‘i he peseti ‘e 80 ‘a e lahi e ngaahi nō ‘oku tuku atu ‘e he ngaahi pangikee´ ‘o fakahoa ki he lahi ‘o ‘enau ngaahi fakahū pa‘anga´ (loans/deposit ratio). |
| f. | Ke tu’uma’u pē ‘a e lahi ‘o e pa‘anga ‘a e ngaahi pangikē fakakomēsiale´, ‘a ia ‘oku tu‘utu‘uni fakalao ke tauhi ‘i he Pangikē Pule´ (Statutory Reserve Deposit) ‘i he peseti ‘e 10. |
| h. | Ke tauhi pē ‘a e tu‘unga ‘o e hikihiki ‘i he totongi ‘o e ngaahi koloa´ (inflation reference rate) ke ‘oua na’a laka hake í he peseti ‘e 5. |
| i. | Muimui’i ofi ‘a e lahi ‘o e pa’anga ngāue ‘a e ngaahi pangikee´, pea holoki e peseti ‘oku tu’utu’uni fakalao ke tauhi ‘i he Pangikē Pule´ (SRD) ‘oka fiema’u. |
| k. | Vakai’i ‘a e tu’unga ‘oku ‘i ai ‘a e pa’anga tefito ‘a e ngaahi pangikee´ ke fe’unga, pea liliu ‘a e tu’utu’uni lolotonga´ ‘i ha taimi ‘e fiema’u ai. |
| l. | Fakafaingofua’i ‘a e ngaahi tu’utu’uni fekau’aki mo e fetongi pa’anga muli´ ’i ha taimi ‘e fiema’u ai. |
| m. | Hokohoko atu pē ‘a e founga lolotonga ki hono fakatau ‘a e ngaahi pōnite ‘a e Pule’anga´. |
| n. | Tauhi ‘a e fetu’utaki vāofi mo e ngaahi kautaha fakapa’anga´ ke fakapapau’i ‘oku nau ‘i ha tu’unga mateuteu fe’unga. |
| ng. | Hoko atu pē hono faka’ata kitu’a ‘a e ngaahi tu’utu’uni ngāue ‘a e Pangikē Pule´ ‘aki hono fakahā atu ‘i he ngaahi fanongonongo tuku atu ki he kakai ‘o e fonua´. |
| o. | Muimui’i ofi ‘a e ngaahi uesia ‘o e mafola fakamāmani lahi ‘a e COVID-19 ‘i he ngaahi ngāue fakapa’anga´ telia ha ngaahi faka’ilonga ‘o ha tu’ulaveangofua. |
| p. | Fakapapau’i ‘oku hokohoko atu pē ‘a e talangofua ‘a e ngaahi pangikee´ mo e ngaahi kautaha fakapa’anga ‘oku ‘ikai ko ha pangikē ki he ngaahi tu’utu’uni Fakapule’anga fekau’aki mo e COVID-19, pea ‘i he taimi tatau ‘oku kei fakahoko pe ‘a e ngaahi ngāue fakapa’anga´ ki he kakai ‘o e fonua´. |
Í he lipooti á e Kōvana ‘o e Pangikē Pule´, Sione Ngongo Kioa, óku fakalakalaka á e ngaahi ngāue faka’ekonōmika fakalotofonua´ ‘i Ma’asi 2021. ‘I he vakai ki he sekitoa ngoue´, vaotātaa´ mo e toutai´, naé kake hake á e ngoue naé uta ki tuápuleánga´ tautefito ki he manioke´, úfi´, mo e talo. Naé tupu foki mo e ngaahi nō ne tuku atu ki he sekitoa langa´ mo e fakatupu koloa´ tupu mei he kake í he ngaahi ngāue í he sekitoa ko ia´. Naé tupu lahi á e lesisita ó e ngaahi koniteina mei muli´ í Ma’asi 2021 makatu’unga mei he lahi ange á e ngaahi koniteina á e ngaahi pisinisi ó hā mahino mai á e tupu e ngaahi ngāue í he sekitoa fefakatauáki´.
Na’e tupu peseti ‘e 1.4 ‘a e hikihiki ‘o e totongi koloa΄ ‘i he māhina Ma’asi 2021, makatuúnga mei he kake fakatouósi á e ngaahi totongi koloa hū mai mei muli΄ mo e ngaahi totongi koloa fakalotofonua΄. ‘Oku tatau pē eni mo e ngaahi māhina kuohili΄ ó makatu’unga mei he hiki á e ngaahi totongi úhila΄, lolo΄, mo e meákai΄. Na’e tupu peseti ‘e 3.3 ‘a e hikihiki fakata’u ‘o e totongi koloa΄ makatu’unga mei he hiki á e ngaahi totongi koloa hū mai mei muli΄ mo e fakalotofonua΄. Ko e ngaahi koloa hū mai ne hiki hake hono totongi΄ óku kau ai e koloa me’akai΄, tapaka΄, pea mo e kava malohi΄, kā koe ngaahi koloa fakalotofonua΄ óku kau ai e koloa me’akai΄, tapaka΄, vala΄ mo e ngaahi suu΄.
Ko e tu‘unga ‘o e pa‘anga talifaki ‘i muli´ (foreign reserves) naé hokohoko atu pē ‘ene holo´ í Ma’asi 2021. Na’e holo áki á e $6.7 miliona ki he $685.7 miliona, ‘o fe’unga ia mo e māhina ‘e 11.7 ó e ngaahi koloa mo e ngāue hū mai´. Na’e makatu’unga ‘a e holo ko eni´ mei he lahi ange ‘a e ngaahi totongi hū koloa mei muli´. Kaekehe, í he taú´, óku kei kake lahi pē á e tu‘unga ‘o e pa‘anga talifaki ‘i muli´ áki á e $228.2 miliona. Óku makatuúnga eni mei he lahi ange ‘a e ngaahi tokoni fakapa’anga ki he patiseti ‘a e Pule’anga´, ngaahi polōseki lalahi´, moe talafi pa’anga taautaha mai mei muli´.
‘Oku kei malu pē ‘a e fai fatongia ‘a e ngaahi pangikee´, ‘o poupou ki ai ‘a e mālohi ‘o ‘enau pa‘anga tefito´ (capital), pehē ki he hulu ‘enau pa’anga ngāue´ (liquidity). Na’e kake ‘a e ngaahi fakahū pa‘anga΄ he māhina´ kae holo á e ngaahi nō ne tuku atu΄. Í heéne pehē, naé kake hake ‘a e lahi ‘o e ngaahi fakahū pa‘anga´, ‘i hono fakahoa ki he lahi ‘o e ngaahi nō ne tuku atu´ (loans/deposit ratio) ki he peseti é 67.2 mei he peseti é 68.2 í he māhina kuoósi´. ‘Oku kei ma‘ulalo pē eni ‘i he tu’unga ma’ulalo taha ‘oku tu’utu’uni’i´ ‘a ia ko e peseti ‘e 80. Ko e ‘avalisi ‘o e totongi tupu ‘i he nō mo e fakahū pa’anga´ (weighted average interest rate spread) na’e holo hifo í he māhina´ áki á e poini peseti é 1.2, pea ‘i he ta’u´ ki Ma’asi 2021 áki á e poini peseti e 26.1 ki he peseti ‘e 5.7.
‘I he vakai fakamuimui ‘a e Pangikē Pule΄ ki he tupu faka’ekonōmika fakalotofonua΄, ‘oku kei tu’uma’u pē ‘a e fakafuofua ‘e holo ‘a e tupu faka’ekonōmika΄ ‘i he taú 2020/21. Ka neongo eni, koe tu’unga ó e pa‘anga talifaki ‘i mulí´ óku ámanaki ‘e kei fakafiemālie pē ‘o lahi ange ‘i he māhina ‘e 3 ‘o e koloa mo e ngāue hū maiˊ. Ko e tuúnga e hikihiki ‘o e totongi koloa fakalūkufua΄ í he taú´ ‘oku fakafuofua é maólunga hake í he peseti é 5 makatu’unga mei he hiki e ngaahi totongi fakamāmani lahi ki he koloa me’akai΄, lolo΄ mo e koloa fakatau΄, fakataha mo e hiki á e ngaahi totongi feleti΄ tupunga mei he tu’unga taepau á e COVID-19. Ka neongo ia, óku ámanaki é toe holo pē á e hikihiki ó e totongi koloa΄ ke maúlalo ange he peseti é 5 í he kuata fakaósi ó e 2021. Ko e ngaahi pangikē ‘oku kei malu pē mo ‘enau ngaahi ngāue΄, ó tokoni ki ai á e hulu ‘o ‘enau pa’anga ngāue΄ mo e lahi énau sinoí paánga tefito´. ‘Oku mātu’aki tokanga ‘a e Pangikē Pule´ ki hono muimui‘i ofi ‘a e ola ‘o e ngaahi ngāue faka‘ekonōmika΄ mo fakapa’anga΄, pea mateuteu ke liliu ‘a e ngaahi fokotu‘utu‘u ngāue fakapa‘anga lolotonga´ ‘o ka fiema‘u ke pukepuke ‘aki ‘a e ma’uma’uluta fakalotofonua΄ mo fakatu’apule’anga΄, pea ke tokoni foki ki he tupu faka‘ekonōmika fakalūkufua΄.
Faka'eke'eke
Tafa’aki ‘Ekonōmika
Pangike Pule Fakafonua ‘o Tonga
Fasi mo e Afi
NUKU'ALOFA
Telefoni: (676) 24057
Fax: (676) 24201
Meili 'Elekitolonika: This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.
Ngaahi Naunau
Ongoongo 'i he Lea Faka-Pilitania 63 KB - Ma'u atu ha tatau 'o e ongoongo. |
| Ongoongo 'i he Lea Faka-Tonga 118 KB - Ma'u atu ha tatau 'o e ongoongo. |
| Vakai ki he ngaahi Ongoongo 'o e 2021. |
